Selbi (Zâtî) Sıfatlar Nedir ve Nelerdir?

Sadece Allah-u Teâlâ’ya has olup mahlukatta bulunmayan vasıflardır. 1) VÜCÛD: Var olmak demektir. Allah-u Teâlâ vardır. Varlığı başkasından değil, zâtının gereğidir, varlığı (vâcibü’l-vücûd) zorunludur. Vücûd’un zıttı olan yokluk (âdem), Allah-u Teâlâ hakkında düşünülemez. Vücûd sıfatına “sıfât-ı nefsiyye” de denilmiştir. 2) KIDEM: Ezeli olmak, başlangıcı olmamak demektir. Hiçbir zaman dilimi düşünülemez ki o zamanda Allah-u Teâlâ henüz var olmamış olsun. Ne kadar geriye gidersek gidelim, O’nun var olmadığı bir zaman yoktur, olmamıştır. Çünkü Allah-u Teâlâ sonradan meydana gelmiş bir varlık değildir. Ezeli (kadim) bir varlıktır. Allah-u Teâlâ’nın varlığı zorunlu (vâcibü’l-vücûd) olduğu için ezeli olması da zorunludur. 3) BEKÂ: Varlığının sonu olmamak, ebedî olmak demektir. Allah-u Teâlâ’nın sonu yoktur. Zaten başlangıcı olmayan bir varlığın sonunun olması düşünülemez. Bekanın zıddı olan fena yani sonlu olmak Allah-u Teâlâ hakkında düşünülemez. 4) VAHDÂNİYYET: Allah-u Teâlâ’nın zâtında, sıfatlarında ve fiillerinde bir ve tek olması, eşi, benzeri ve ortağının bulunmaması demektir. Vahdaniyetin zıddı olan ‘birden fazla olmak’, ‘eşi ve ortağı bulunmak’, Allah-u Teâlâ hakkında düşünülmesi imkânsız olan sıfatlardandır. 5) MUHÂLEFETÜN li’l-HAVÂDİS: Sonradan olan şeylere benzememek demektir. Allah-u Teâlâ’dan başka her varlık sonradan olmuştur. Allah-u Teâlâ, sonradan olan şeylerin hiçbirisine hiçbir yönden benzemez. Allah-u Teâlâ, kendisi hakkında bizim hatırımıza gelenlerin daima ötesinde bir varlıktır. Bu sıfatın zıddı olan sonradan olana benzemek ve denklik, Allah-u Teâlâ hakkında düşünülmesi imkânsız olan bir özelliktir. 6) KIYÂM bi-NEFSİHÎ: Allah-u Teâlâ’nın zâti sıfatlarından sonuncusu ise kıyam bi-nefsihî, Cenâb-ı Hakk’ın hiçbir şeye ve kimseye muhtaç olmadığından, onun başka bir varlığa ihtiyacının bulunmadığına ve dünyada hiçbir nesne, kişi ve ortam yokken yalnızca onun olduğunu ifade etmektedir. Var olmak için bir yaratıcıya, bir yere, bir zamana, bir sebebe muhtaç değildir. Başkasına muhtaç olmak (kıyam bi-ğayrihi), Allah-u Teâlâ hakkında düşünülemez. Allah-u Teâlâ’nın evladının, eşinin olmaması, yardımcısının olmaması ve bunun benzeri sıfatlar zikredilmemiştir. Çünkü bu sıfatlar yukarıda bahsedilen sıfatların altına girmektedir.