Kul Kendi İhtiyarî Fiillerini, Kendisi mi Yaratır?

Kulu da işlediği fiilleri de yaratan Allah’tır (celle celâluhû). Ehl-i Sünnet akidesi bu doğrultudadır. Mu’tezile gibi bâtıl fırkalar kulun ihtiyarî (tercihe bağlı) fiillerini kendisinin yarattığını söylerler. Ancak onlara kâfir diyemeyiz. Çünkü kendi ihtiyarî (tercihe bağlı) fiillerini yaratan kulun yaratma kudretini Allah’tan (celle celâluhû) aldığını söylerler. Tercih edilen görüş de onların tekfir edilmemesidir. Fakat bazıları tekfir etmiştir. Mu’tezile’nin bu inancına “tevlid” ismi verilir. Mesela elinde anahtar olan birisi elini kendi kudreti ile doğrudan hareket ettirmiş, anahtarı da eli vasıtası ile dolaylı olarak kendi kudreti ile hareket ettirmiştir. Onlar bu örnekle kulun, Allah-u Teâlâ’nın verdiği kudret ile kendi tercihî fiillerini kendileri yarattığını söylemişlerdir. Ehl-i sünnete göre ise elin de anahtarın da hareketi Allah-u Teâlâ’nın kadim olan kudreti ile gerçekleşmiştir. Ama Ehl-i Sünnet, kulun fiil esnasında meydana gelen ancak fiilin yaratılışına tesiri olmayan kudretini de inkâr etmemişlerdir. İnsandaki bu kudretin mânası, Allah-u Teâlâ’nın insana verdiği, işi yapmaya tek başına yetmeyen ancak ilahi kudret tecelli edince fayda veren güç, bir nevi alaka ve irtibattır. İnsanın bir fiil gerçekleştirmesi olayının diğer sebeplerle hiçbir farkı yoktur. Mesela Allah-u Teâlâ su içme anında susuzluğu gideriyor ancak suyun bunda bir tesiri yoktur, sadece sebeptir. Ateşin olduğu yerde yanma gerçekleşiyor ama yangını ateş yaratmıyor. Tıpkı bunlar gibi fiil olduğu zaman kulun kudreti de sebep olur. Allah-u Teâlâ o sebebin bulunduğu esnada işi yaratır. Ancak insanın kudretinin bir tesiri olmaz.75