İyiliği ve Kötülüğü Yaratan Allah-u Teâlâ ise Neden Kötülüklerden Dolayı Azap Görülecek?

Hayrı da şerri de yaratan Allah-u Teâlâ’dır. Ancak Allah-u Teâlâ kul o işi yapmayı istediği için yaratır. Sevap da günah da bu azmin üzerine cereyan eder. Çünkü ihtiyarî bir şeydir. İmtihanın anlamı da budur. Aynı şekilde “Allah-u Teâlâ bizim cennet ve cehenneme gideceğimizi biliyor. O zaman neden imtihan oluyoruz? Allah-u Teâlâ’nın bildiği şekilde kimisi cennette oluyor kimisi cehennemde oluyor” gibi bir şeye verilecek cevap da şöyledir. İlim maluma tâbidir. Allah-u Teâlâ biliyor diye biz bunları yaşamıyoruz. Bizler yaşayacağımız için Allah-u Teâlâ biliyor. Çünkü ihtiyarî fiilleri kişi kendi istediği şekilde Allah-u Teâlâ’nın yaratmasıyla yapar. Evet hayrı da şerri de yaratan Allah’tır. Âyet-i Kerîme’de: قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللّٰه “Hepsi Allah-u Teâlâ’dandır”96 buyrulmuştur. Ancak edeb bakımından hayrı Allah’a şerri de kendisine nisbet etmelidir insan. Çünkü bir sonraki âyet-i kerîmede: مَٓا اَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللّٰهِؗ وَمَٓا اَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِك “Sana gelen iyilik Allah’tandır. Başına gelen kötülük ise nefsindendir denmiştir.”97Bu âyet-i kerîmede Allah-u Teâlâ’nın şerri yaratmaması anlaşılmamalıdır. Hazreti İbrahim (aleyhisselam)’da hayırlı ve güzel işleri Allah-u Teâlâ’ya nisbet etmiş acziyet ifade eden şeyleri de elde etme bakımından kendine nisbet etmiştir: الذي خَلَقَن۪ي فَهُوَ يَهْد۪ينِۙ وَالَّذ۪ي هُوَ يُطْعِمُن۪ي وَيَسْق۪ينِۙ وَاِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْف۪ينِ “Beni yaratan ve bana doğru yolu gösteren O’dur.”98 “Beni yedirip içiren O’dur.”99 “Hastalandığım zaman bana şifâ veren O’dur.”100Âyet-i kerîmede yaratmak, doğru yolu göstermek, yedirip içirmek gibi şerefli şeyleri Allah’a nisbet etmiş acziyet ifade eden hastalığı da ‘beni hastalandırdığı zaman’ değil de, ‘hastalandığım zaman’ kendine diyerek kendine nisbet etmiştir.