Böyle Olmasaydı Şöyle Olurdu Demek Doğru mudur?

Geçmiş olaylar için, dünyalık faydalar adına keşke şöyle olsaydı diye üzülmek doğru olmadığı gibi geçmiş olaylar için şöyle olmasaydı kesinlikle böyle olurdu diye düşünmek de doğru değildir. Çünkü olup biten şeyleri değiştirmek mümkün değildir. O yüzden geçmişte kalan şeyler hakkında böyle temennilerde bulunmanın faydası olmadığı gibi kadere itiraz etmeye de kapı aralar. Çünkü kendi görüşünü kendisine nasip olandan daha iyi olarak düşünmeye ve şeytanın vesveselerine sebep olur. Bu yüzden mekruhtur. Müslim’in rivâyet ettiği bir hadis-i şerifte Hazreti Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: وإن أصابَك شيءٌ فلا تقُلْ: لو أنِّي فعَلتُ لَكانَ كذا وَكذا ولَكن قُلْ: قدَّرَ اللَّهُ وما شاءَ فعلَ فإنَّ لو تفتحُ عملَ الشَّيطانِ “Başına bir iş geldiğinde “Eğer ben şöyle yapsaydım, böyle, böyle olurdu” deme. Ancak “Allah-u Teâlâ takdir etti ve dilediğini yaptı” de. Çünkü keşke sözü şeytana kapı açar.”214Âyet-i kerîmede şöyle buyurulmuştur: يُخْفُونَ فٖٓي اَنْفُسِهِمْ مَا لَا يُبْدُونَ لَكَؕ يَقُولُونَ لَوْ كَانَ لَنَا مِنَ الْاَمْرِ شَيْءٌ مَا قُتِلْنَا هٰهُنَاؕ قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فٖي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذٖينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ اِلٰى مَضَاجِعِهِمْۚ “Sana açmadıklarını içlerinde gizliyorlar: “Şâyet bu işte bizim görüşümüz alınsaydı burada öldürülmezdik” diyorlar. De ki: “Şâyet evlerinizde dahi olsaydınız, yine de haklarında ölüm yazılmış olanlar ölüp düşecekleri yere geleceklerdi.”215Uhud Savaşı’nda münafıklardan bir grup kendi aralarında da “Bu işte bizim görüşümüz alınsaydı burada öldürülmezdik” demişlerdi. Bu kadere itiraz barındıran bir sözdür. Allah-u Teâlâ da onlara cevaben Resulüne (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle demesini emretmiştir: “Şâyet evlerinizde dahi olsaydınız, yine de haklarında ölüm yazılmış olanlar ölüp düşecekleri yere geleceklerdi.” Ancak insanın kaçırdığı ibadet ve taatlar için üzülmesi müstehaptır. Ayrıca gelecek zaman hakkında kanaatini belirtirken “şöyle olursa böyle olur” gibi cümleler kurmak kadere itiraz etmek değildir. Allah-u Teâlâ bir engel vermezse olacağını düşündüğü ve gücü yeten şeyi haber vermektir. Hadislerde bulunan “keşke” veya “şöyle olsa böyle olurdu” gibi sözler bu durumlardan birisine hamledilmektedir.