Allah-u Teâlâ’nın Kudretinin Taalluk Ettiği (Alakalanması) Kaç Çeşittir?

Allah-u Teâlâ’nın kudretinin taalluk ettiği şeyler yedi tanedir. Bunlar; 1) Bir şeyi var etme veya yok etme şeklinde alakalanmaya elverişli olması ezelî olan salahiyettir (uygunluk). Buna sâluh-i kadim denilir. 2) Biz var olmadan önce, ezelde yok olmamızla alakalanması. 3) Yokluktan çıktıktan sonra varlığımızın devam etmesi ile alakalanması. 4) Var olduktan sonra ölünce yokluğumuzun bir süre devam etmesi ile alakalanması. Bu üçünde direkt olarak yaratma şeklinde değil iradesine bağlı olarak imkân dairesinde alakalanmasıdır. Tâalluk-u kabdâ denilir. Yani varlığı mümkün olan şeyin Allah-u Teâlâ’nın kudreti içinde olması mânasındadır. İsterse var eder, isterse yok eder. 5) Hiç ortada yokken bilfiil (imkân değil gerçekleşme olarak) var edilmemizle alakalanması. 6) Var olduktan sonra bilfiil (gerçekten) yok edilmemizle alakalanması. İmam Eş’arî (rahimehullah)’a göre, Allah-u Teâlâ’nın kudreti var olmamızdan sonra yok olmamızla alakalanmaz. Allah-u Teâlâ’nın bir şeyin yok olmasını istediğinde ondan yardımı keser, o şey kendiliğinden yok olur. Tıpkı gaz lambasından yağ kesildiği zaman kendiliğinden sönmesi gibidir. 7) Öldükten sonra dirilme anında bilfiil (gerçekten) var edilmemizle alakalanması. Bu üçüne taalluku tencizi hadis denilir. Buralarda bilfiil yaratma gerçekleştiği için elverişli mânasında değil neticeye ulaştırıcı mânasında “tencizi” denilir. Ezelde değil daha sonra gerçekleştiği için de hadis denilir. Ezelde yok olmamız zaten vâcip bir şey olduğundan yaratma onunla alakalanmamıştır.