Allah-u Teâlâ’nın Cismiyyeti, Sûreti ve Azâları Olduğunu Anımsatan Âyet ve Hadisler Hangileridir ve Nasıl Anlamamız Gerekir?

Cismiyyeti anımsatan âyetler ve hadisler : وَجَٓاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا Âyet-i kerîmenin kelime manası: “Rabbin gelip melekler sıra, sıra dizildiği zaman!”87 ينزلُ ربُّنا كلَّ ليلةٍ إلى السماءِ الدنيا فيقولُ: من يدعوني فأستجيبَ له؟ من يسألُني فأعطيَه؟ من يستغفرُني فأغفرَ له؟ Hadis-i şerîfin kelime manası: “Rabbimiz her gece dünya semasına iner ve “Kim bana dua edecek ben ona icabet edeyim? Kim benden isteyecek ona istediğini vereyim? Kim benden bağışlanma dileyecek onu bağışlayım?” der.”88Bu âyet ve hadiste selef ve halefin görüşleri şöyledir; Selef: Allah-u Teâlâ kendi yüce zâtına “nüzûl ve meci” kelimelerini isnad etmiştir. Ancak biz bu kelimelerin mahiyetini bilmiyoruz. Kelimenin arapça şeklini isnad eder, manasını Allah Teâlâ’ya havale/tafvid ederiz ve yüce Allah’ı mahlûkat olmayı gerektiren vasıflardan da tenzîh ederiz. Bu tür kelimelerin manaları, insanlardaki gibi hareket etme değildir. Çünkü Allah Teâlâ hakkında cismiyet ve mahlukata benzetecek diğer şeyler mümkün değildir. Halef: Âyetteki Allah-u Teâlâ’nın “mecî”inden murad Rabbi’nin azâbının gelmesidir. Hadisteki “nüzûlden” maksat ise Allah-u Teâlâ’nın bir meleği iner ve Allah-u Teâlâ’dan haber getirir ve böyle buyurduğunu söyler. Sureti anımsatan hadisler: إذا ضَرَبَ أحَدُكُمْ فَلْيَجْتَنِبْ الوَجْهَ، فَإنَّ اللهَ خَلَقَ آدَمَ عَلى صُورَتِه “Sizden biri dövdüğü zaman yüze vurmaktan sakınsın çünkü Allah (celle celâluhû) Adem’i sûreti üzere yaratmıştır.”89 أنَّ اللهَ تعالى خلق آدمَ على صورةِ الرَّحمنِ “Allah-u Teâlâ, Âdem’i Rahman’ın sureti üzere yaratmıştır.”90 Selef ve halefin hadiste geçen suretteki açıklamaları şu şekildedir: Selef: Hadisin hak olduğuna iman ederiz. Ancak zahiri (görünüşteki) mana kast edilmemiştir. Allah Teâlâ’nın şanına uygun bir manası vardır ama o manayı tayin etmek için yorumda bulunmayız. Ne olduğunu değil ne olmadığını söyleriz. İnsanlardaki gibi şekil ve cismiyet yoktur. Halef: Suretten kasıt duyma, görme, ilim, hayat gibi vasıflardır. Azaların olduğunu anımsatan âyetler ve hadisler; يَدُ اللّٰهِ فَوْقَ اَيْدٖيهِم Kelime manası: “Allah-u Teâlâ’nın eli onların elleri üzerindedir.”91 عن عبدالله بن عمروإنَّ قُلُوبَ بَنِي آدَمَ كُلَّها بيْنَ إِصْبَعَيْنِ مِن أَصابِعِ الرَّحْمَنِ Kelime manası: “Âdemoğlu’nun kalpleri hepsi Rahmanın iki parmağı arasındadır.”92 وَيَبْقٰى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْاِكْرَام Kelime manası: “Celâl ve ikram sahibi Rabbin yüzü ise bakî kalacaktır.”93Bu âyet ve hadislerde selef ve halefin görüşü şöyledir; Selef: Âyetin hak olduğuna iman ederiz. Ancak zahiri (görünüşte ki) mana kast edilmemiştir. Allah Teâlâ’nın şanına uygun bir manası vardır ama o manayı tayin etmek için yorumda bulunmayız. Ne olduğunu değil ne olmadığını söyleriz. İnsanlardaki gibi şekil ve cismiyet yoktur. Halef: Yüzden maksat Allah-u Teâlâ’nın zâtıdır. Elden maksat kudrettir. Parmakları arasında iki parmaktan kasıt ise sıfatları arasında iki sıfatıdır. Onlar da Kudret ve iradedir.